24 αλφαβητικές συμβουλές για το τι πρέπει να προσέχουμε όταν διαβάζουμε κάτι στο διαδίκτυο (κι όχι μόνο)*. Αν εντοπίσετε ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω σημάδια, πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί αν αυτά που διαβάζετε είναι αλήθεια ή παραμύθια.
Α. Απίστευτοι ισχυρισμοί (θέλουν και τρανές αποδείξεις…)
Β. Βεβιασμένες προχειρότητες: Αυτόματες μεταφράσεις και αδικαιολόγητα λάθη.
Γ. Γεγονός ή Άποψη;
Δ. Διαδώστε! Προτροπή διάδοσης/προώθησης.
Ε. Έρευνες, ονόματα; μήπως κάνει προσφυγή στην αυθεντία;
Ζ. Ζοφερές συνωμοσίες: Ο βολικός Κακός Άλλος
Η. Ηθελημένη αποσιώπηση ή επιλεκτική αλήθεια (Cherry-picking).
Θ. “Θάλαμοι αντήχησης”, (echo chambers) και “φυσαλίδες φίλτρων (filter bubble)
Ι. Ιχνηλάτηση φράσεων: Αναζήτηση άρθρων κι αλλού
Κ. Κοσκίνισμα πηγών: Εντοπίστε τον συντάκτη
Λ. Λανθασμένη αντίληψη συσχετισμών
Μ. Μεθοδολογία – Υπάρχει τεκμηρίωση;
Ν. Νεκροί σύνδεσμοι που δε λειτουργούν ψόφια η αλήθεια.
Ξ. Ξεχάστε τα νούμερα: Τα πολλά likes δε σημαίνουν αλήθεια
Ο. Ολοκληρωμένη συλλογή στοιχείων: Κάντε “πλευρική ανάγνωση” όπως οι φακτ τσέκερς.
Π. Πικάντικα και πονηρά (δειτε αλλά μην πιστεύετε νάδα, τίποτα, ντιπ)
Ρ. Ρίξτε μια ματιά και στην υπόλοιπη αρθρογραφία του μέσου
Σ. Συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις και λανθασμένες αναλογίες.
Τ. Τρομολαγνεία – τακτικές εκφοβισμού (άντε γεια…)
Υ. Υπερβολικοί τίτλοι. Τι καλλιεργούν οι φάρμες των λαικ (Like farming) και με τι δολώνουν τα κλικ (Clickbait ) που μας ψαρεύουν (phising);
Φ. Φωτογραφίες (Μια εικόνα μπορεί να αξίζει χίλιες λέξεις, αλλά τι γίνεται όταν όλες οι λέξεις είναι λάθος;)
Χ. Χρόνος. Ημερομηνίες (ο κόσμος αλλάζει γρήγορα, περσινά ξινά σταφύλια μπορεί να μην ισχύουν σήμερα)
Ψ. Ψευδοεπιστημονικές ορολογίες.
Ω. Ωστόσο, μήπως είναι σύμπτωση; Προσοχή στη σχέση αιτίου και αιτιατού
*Αυτά κι άλλα τέτοια νόστιμα ειπώθηκαν την Τετάρτη 12.3.25 σε μια ομιλία μου στο Σιδηρόκαστρο και σκέφτηκα να τα ταξινομήσω με το ελληνικό αλφάβητο.Ομιλητής: Γιώργος Γιώτης, ελεγκτής γεγονότων (fact checker), οικονομολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «Hoax – Οδηγός επιβίωσης στην εποχή της παραπληροφόρησης». https://www.facebook.com/hoaxbook
Είναι από τους πρώτους που ασχολήθηκαν με την συστηματική διαδικτυακή κατάρριψη ψεύτικων δημοσιευμάτων στην Ελλάδα.
Είναι συνιδρυτής της ομάδας των ellinikahoaxes.gr και διαχειριστής των ιστολογίων antikleidi.com και o-klooun.com
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:
“Ζούμε σε έναν κόσμο μετα-αλήθειας, όπου «εναλλακτικά γεγονότα» και «ψεύτικες ειδήσεις» κυριαρχούν στις συζητήσεις μας και ανταγωνίζονται (ενίοτε κερδίζουν) τις έγκυρες κι αξιόπιστες πηγές πληροφοριών. Οι ψευδείς ειδήσεις ταξιδεύουν με ταχύτητα πολλαπλάσια των αληθινών και όλο και πιο συχνά παρασέρνουν ανθρώπους στην λήψη κακών αποφάσεων για τους ίδιους και τους συνανθρώπους τους.
Η παραπληροφόρηση και ο τρόπος που αυτή εξαπλώνεται αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες απειλές της σύγχρονης κοινωνίας. Η ποσότητα των δημοσιευμάτων που σκόπιμα παραπληροφορούν είναι τόσο μεγάλη, ώστε να τίθεται θέμα προσβολής της δημοκρατίας.
Το βιβλίο αποτελεί έναν απλό και κατανοητό οδηγό για όλους, για την άμυνα ενάντια στην παραπληροφόρηση και τις ψευδείς ειδήσεις. Αναγνωρίστε πώς αλληλοεπιδρούμε με τις πληροφορίες και τι φταίει που πέφτουμε σε παγίδες. Κινηθείτε στον λαβύρινθο της υπερπληροφόρησης, με βοηθό τη φιλοσοφία, την ψυχολογία, την κοινωνιολογία, τις νευροεπιστήμες.
Διανοητικά παιχνίδια, πλάνες του μυαλού, μεροληψίες, χιουμοριστικά παραδείγματα, πρακτικές συμβουλές, σε ένα εγχειρίδιο που προάγει την κριτική σκέψη.
Σπάστε την αλυσίδα της προπαγάνδας και των fake news.
Και μη ξεχνάτε ότι, όπως η προπαγάνδα, τα hoax και τα fake news κυκλοφορούν με τόση δυναμική σε όλα τα μέσα, το ίδιο ακριβώς μπορεί να κάνει και η αλήθεια αν αρκετοί από εμάς το θελήσουν.”
